काठमाडौँ। नेपाल राष्ट्र बैंकका पहिलो गभर्नर हिमालय शमशेर जबरा हुन्। राष्ट्र बैंकका पहिलो गभर्नर शमशेरले नेपालको वित्तीय क्षेत्रको इतिहासमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याएका छन् । उनले २९ वर्षको उमेरमा राष्ट्र बैंकको गभर्नरको जिम्मेवारी सम्हालेका थिए।
हिमालय शमशेर जबरा राणा प्रधानमन्त्री देव शमशेरका नाति थिए। उनी १४ वर्षको उमेरमा मेट्रिक परीक्षा उत्तीर्ण गरेका थिए। बम्बई (हालको मुम्बई) मा स्नातक र स्नातकोत्तर अध्ययन गरेका उनले नेपालको लोकतान्त्रिक आन्दोलनमा सक्रिय भूमिका खेलेका थिए। नेपाल प्रजातन्त्र कांग्रेसका सदस्यका रूपमा उनी पर्चा र पम्प्लेटहरू वितरण गर्ने कार्यमा संलग्न थिए।
नेपाल राष्ट्र बैंकको स्थापना २०१३ सालको वैशाख १४ गते भएको थियो र हिमालय शमशेरलाई पहिलो गभर्नर नियुक्त गरिएको थियो। उनी २९ वर्षको उमेरमा यो जिम्मेवारी सम्हालेका थिए। उनको कार्यकालमा उनले नेपालको तराई क्षेत्रमा भारतीय मुद्राको प्रचलनलाई समाप्त गर्दै नेपाली मुद्रालाई कानूनी टेन्डरको रूपमा स्थापित गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेलेका थिए। यसका लागि उनले १०० भारु बराबर १६० नेपाली रुपैयाँको विनिमय दर निर्धारण गरेका थिए। यो निर्णयलाई कार्यान्वयन गर्न उनले नेपालभरि विनिमय काउन्टरहरू स्थापना गरेका थिए। यसका कारण, तराईका नागरिकहरूले नेपाली मुद्रालाई आफ्नो वास्तविक पहिचानको रूपमा महसुस गर्न थालेका थिए।
अन्य योगदानहरू
गभर्नरको पदबाट अवकाश प्राप्त गरेपछि, हिमालय शमशेर जबराले औद्योगिक र वित्तीय क्षेत्रमा पनि महत्वपूर्ण योगदान दिएका थिए। उनी गोरखा ब्रुअरीका संस्थापक थिए र नेपालमा टुबोर्ग र काल्सबर्ग ब्राण्डका बियर ल्याएका थिए। पछि उनले हिमालय बैंकको स्थापना गरे र त्यसका अध्यक्ष बने। यसका अतिरिक्त, उनले लुम्बिनी जनरल इन्स्योरेन्स र निरधन उत्थान बैंकका अध्यक्षका रूपमा पनि कार्य गरेका थिए।
व्यक्तिगत जीवन र निधन
हिमालय शमशेर जबरा राणाले २०२३ फेब्रुअरी ५ मा काठमाडौँको नर्विक अस्पतालमा उपचारका क्रममा निधन भएको थियो। उनी लामो समयदेखि निमोनिया र श्वासप्रश्वाससम्बन्धी समस्याबाट पीडित थिए। उनको निधनसँगै नेपाल राष्ट्र बैंकले उनलाई एक कुशल अर्थशास्त्री र मार्गदर्शकको रूपमा सम्झना गर्दै श्रद्धाञ्जली अर्पण गरेको थियो। उनको निधन ९५ वर्षको उमेरमा भएको हो ।
हिमालय शमशेर जबराको योगदानले नेपालको वित्तीय र औद्योगिक क्षेत्रमा स्थायी छाप छोडेको छ र उनी नेपालको आधुनिक बैंकिङ्ग प्रणालीका पितामहका रूपमा सम्झनामा रहनेछन्।
अन्तर्राष्ट्रिय योगदान र सम्मान
हिमालय शमशेर जबरा राणा संयुक्त राष्ट्रसंघका विभिन्न देशहरूमा प्रतिनिधि पदमा कार्यरत थिए। उनले नेपालको अर्थतन्त्रलाई अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा प्रस्तुत गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेलेका थिए। उनको योगदानका कारण उनलाई जापान सरकारले ‘द ऑर्डर अफ द राइजिङ सन, गोल्ड एण्ड सिल्भर स्टार’ सम्मानले विभूषित गरेको थियो।
