काठमाडौँ। नेपाल राष्ट्र बैंकको गभर्नर बन्नका लागि कानुनी, शैक्षिक र अनुभवसम्बन्धी स्पष्ट योग्यता आवश्यक पर्दछ। जुन विशेषगरी राष्ट्र बैंक ऐन, २०५८ (२००२) अनुसार तोकिएको हो ।
पहिलो उम्मेदवारले नेपालको नागरिकता राख्नु पर्छ र उच्च नैतिक चरित्र हुन अनिवार्य छ । दोस्रो उनले न्यूनतम स्नातकोत्तर उपाधि हासिल गरेको हुनुपर्छ। जुनले अर्थशास्त्र, मौद्रिक नीति, बैंकिङ, वित्त, वाणिज्य, व्यवस्थापन, सार्वजनिक प्रशासन, तथ्याङ्क, गणित वा कानुनजस्ता सम्बन्धित विषयहरू समेट्छ । तेस्रो, कम्तीमा १० वर्षको योग्यता प्राप्त कार्यानुभव आवश्यक छ। जुन कार्य अनुभव सरकार, एनआरबीका विशेष तहका अधिकारी, विश्वविद्यालयमा प्राध्यापन, ‘क’ वर्गका वाणिज्य बैंक-वित्तीय संस्थामा कार्यकारी प्रमुख वा अन्तर्राष्ट्रिय संगठनमा कार्य अनुभव समावेश गर्दछ ।
यस्तो क्षमता प्रदर्शन गर्ने रुपमा गभर्नर नियुक्तिको प्रक्रिया यसरी अघि बढ्छ। आर्थिक मामिला मन्त्रीको नेतृत्व रहेको सिफारिस समिति जसमा एक पूर्व गभर्नर र एक आर्थिक-बैंकिङ-वित्तीय-व्यापारिक कानुन विज्ञ रहेका हुन्छन्। त्यसपछि तीन योग्य उम्मेदवारहरूको नाम मन्त्रिपरिषद्मा सिफारिश हुन्छ । मन्त्रिपरिषद्ले ती मध्ये एकलाई नियुक्त गर्छ। जसले कार्यभार ग्रहण गर्नु अघि प्रधानन्यायाधीशबाट शपथ ग्रहण गर्छ ।
त्यस्तै, नियुक्ति कम्तिमा गभर्नरको लागि पछिल्लो नियुक्तिको एक महिना अगावै हुनुपर्छ भन्ने कानुनी समयसीमा पनि निर्धारण गरिएको छ । साथै, उमेरसम्बन्धी कानूनी सीमिताको चर्चा पनि गरिन्छ। सरकारले ६५ वर्षभन्दा बढी उमेरका व्यक्तिलाई गभर्नर बनाउने व्यवस्था गर्न खोज्दा सर्वोच्च अदालतले त्यसलाई अस्वीकार गरेको छ। जसले पुन: उमेरसीमालाई लागू गरेको हो ।
को हुन् राष्ट्र बैंकका १८औँ गभर्नर ?
डा. विश्वनाथ पौडेल नेपाल राष्ट्र बैंकका १८औँ गभर्नर हुन् । उनले २०२५ मे २० मा पदभार ग्रहण गरेका थिए। चितवन-रत्ननगरका पौडेल चितवनमै स्कूली शिक्षा पुरा गरेर चीनको टेक्सटाइल विश्वविद्यालयबाट इञ्जिनियरिङ अध्ययन गरेका थिए । त्यसपछि अमेरिकाको बर्क्ले विश्वविद्यालयबाट कृषि तथा स्रोत अर्थशास्त्रमा पीएचडि हासिल गरेका थिए। उनको शैक्षिक योग्यता शाङ्घाईबाट इन्जिनियरिङमा स्नातक र क्यालिफोर्निया विश्वविद्यालय, बर्कलीबाट कृषि र स्रोत अर्थशास्त्रमा स्नातकोत्तर र पीएचडी समावेश छ।
गभर्नर पौडेल अर्थशास्त्री र शैक्षिक क्षेत्रका प्रतिष्ठित व्यक्ति हुन्।
